AKP, emekli bayram ikramiyesini 3 bin TL’den 4 bin TL’ye çıkarmak için Meclis’e kanun teklifi önerdi.

Ülkemizde en düşük emekli maaşı Ocak 2025’te 14,469 TL. oldu.  Muhalefet partileri bu rakamın geçinmek için imkansız olduğunu söyledi.

DİSK Emekli-Sen Başkanı Cengiz Yavuz, 2024 yılının Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Emekliler Yılı ilan edilmesine rağmen 2024 emekliler için açlık, yoksulluk, sefalet yılı olarak geride kalıyor, görünen o ki 2025 yılında 2024’ü bize aratacaklar” dedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise 17 Ocak’ta yaptığı bir konuşmada emekli maaşlarında “tarihin en büyük artışlarını” gerçekleştirmelerine rağmen “hayat pahalılığının yol açtığı dengesiz fiyatlama” ve “açgözlülüğün” bu artışları zamanla erittiğini

açıkladı.

Dünyadaki emeklilik sistemlerini karşılaştıran her yıl ABD merkezli danışmanlık şirketi Mercer ve finans eğitimi alanında çalışan CFA Institute tarafından ortaklaşa hazırlanan Küresel Emeklilik Endeksi olmak üzere 2 kurum bulunmaktadır.

Emeklilik sistemlerinde dikkate alınan önemli üç kriter;

48 ülke endeks için 2024 yılı karşılaştırması

Her bir ülke için 50’den fazla göstergenin ele alındığı endekst;

ilk dört sırayı Hollanda, İzlanda, Danimarka ve İsrail alırken Türkiye sondan dördüncü. Türkiye’nin gerisinde kalan üç ülke ise Filipinler, Arjantin ve Hindistan. İlk sıradaki Hollanda’ya 100 üzerinden 84.8 puan,  Türkiye 48.3 puan.

Türkiye’nin puanı yıllar içinde bir miktar yükselirken sıralamadaki yeri aynı kaldı. 2019’da endekse dahil edilen Türkiye, o yıl da 37 ülke arasında sondan üçüncüydü.

Rapora göre Türkiye’nin düzeltmesi gereken başlıklar;

Uluslararası karşılaştırma yapan bir diğer rapor OECD’nin iki yılda bir yayımlanan Pensions at a Glance (Bir Bakışta Emeklilik) raporu.

OECD, raporuna göre Türkiye’deki 65 yaş üzeri nüfusta harcanabilir gelir adaletsizliği çok yüksek. 2023 yılında yayımlanan son raporda incelenen 38 ülke içinde Türkiye en fazla eşitsizliğin olduğu beşinci ülke. Ayrıca Türkiye’de enflasyonun yüksek olması nedeniyle artırılan emekli aylıklarının sonraki aylarda yetersiz kaldı.

 DİSK’in Kasım 2024’te yayımladığı güncel bir diğer araştırmaya göre Türkiye’nin durumunu diğer Avrupa ülkelerine kıyaslayan bu rapora göre Türkiye’de emekli aylığının euro karşılığı 2012-2021 arasında yüzde 33,6 azaldı. 2012’de Türkiye’deki emekli aylığı dokuz Avrupa ülkesinden daha fazlayken 2021’de yalnızca Bulgaristan’ın üstünde kaldı.

Raporun editörlüğünü yapan Prof. Aziz Çelik, inceledikleri Avrupa ülkelerinin hiçbirinde Türkiye’deki gibi uzun vadeli ve büyük bir düşüş görmediklerini açıkladı.

Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender;

Avrupa’da emeklilere bakıyoruz, bir aylıkları Türkiye’ye gelip burada iki-üç ay kalmalarına yetiyor. Bizse köyümüze gidemiyoruz, hatta artan ulaşım fiyatları nedeniyle yandaki mahalleye bile geçemiyoruz”

diyor.

OECD’nin incelediği ülkelerde emeklilik yaşı 62 ile 67 arasında değişiyor. Türkiye EYT yasası nedeniyle 52 yaş ile geri kalan ülkelerden farklı bir konumda yer alıyor. Bu yasa ile Türkiye’deki emekli sayısı artış gösterdi.

Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü’nden Prof. Dr. Aziz Çelik;

”Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de de emeklilerin aylıklarının, çalışma hayatları boyunca ödedikleri primlerden ödendiğini, nüfusun yaşlanması ve emekli sayısının artması nedeniyle bunun üstüne devletin kısmi bir katkı yaptığını, genellikle yaygın bir kanaat emekli aylıklarının memur maaşları gibi devlet tarafından ödendiği. Ama öyle değil. İşçiler çalışırken ödedikleri primleri geri alıyorlar.”

dedi.

Emekli Sendikası (Emekli-Sen) Genel Sekreteri Fikri Kalender:

“Devleti yönetenler emeklileri devletin üzerinde bir yük olarak görüyorlar. Oysa siz bize ne bir sadaka veriyorsunuz, ne bir bağışta bulunuyorsunuz. Siz bizim hak ettiğimiz ücreti ödemiyorsunuz.”

dedi.

Türkiye’de emeklilerin aldığı aylık, eskiden toplumun önemli bir kısmının maaşından daha iyiydi. Emekli-Sen’e göre 2000’li yılların başında en düşük emekli aylığı, asgari ücretin 1,3 katına yakındı. Bu oran yıllar boyunca azaldıktan sonra 2016’da en düşük emekli aylığı asgari ücretin altında kaldı, bu yıl ise asgari ücretin yüzde 55’ine kadar indi. Bu durum, emekli aylığı dışında bir geliri olmayan ve kira ödemek zorunda olan emeklilerin hayatını son derece zorlaştırdı. Emekli-Sen, Türkiye’deki emeklilerin yaklaşık yarısı ev sahibi olduğunu, kendisinin de 2014’te emekli olurken aldığı ikramiyenin üzerine biraz da borçlanarak bir ev alabildiğini aktaran Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender, o tarihten bu yana emekli maaşları ve ikramiyelerinin düşüşüyle birlikte bunun imkansızlaştığını belirtti.

Emeklilerin bayram ikramiyesinin değeri de yıllar içinde düştü.

Prof. Aziz Çelik;

“Emeklilere bayram ikramiyesi ilk verilmeye başladığı dönemden beri enflasyon oranında artırılsaydı bugün 8.500 TL, asgari ücret artışı oranında artırılsaydı 13.000 TL civarında olması gerekirdi”

dedi.

Türkiye’de son 15 yılda emeklilerin geçinmesinin her yıl daha da zorlaşmasının nedeni;

2008’de emekli aylıklarının belirlenmesinde yapılan değişiklikler;

Prof. Çelik;

bu değişiklik kapsamında;

Emekli maaşları çok düşük seviyelerde kaldığı için hükümetin emekli maaşlarına katkısı 2019’dan bu yana artıyor.

Prof. Çelik “2000’lerin başında merkezi bütçenin yüzde 20’ye yakını emekli maaşlarına devlet katkısına gidiyordu, bu oran şu anda yüzde 12-13 seviyesinde. Emeklilerin aylıklarının, çalışırken aldıkları son ücretin yüzde 75’inin altına düşmemesini sağlayacak bir düzenlemeye yeniden ihtiyaç duyulduğunu,

“Şu an emekli aylıklarında çok vahim bir tablo var. En düşük emekli aylığıyla ortalama emekli aylığı birbirine çok yaklaştı. Biri 14.469 TL, diğeri de 17.500 TL civarında.”

En düşük emekli maaşının da asgari ücret seviyesinde belirlenebileceğini fakat tüm emekli maaşlarının bu seviyede eşitlenmemesi gerektiğini

söyledi.

Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender;

”Bu yıl aldıkları yüzde 14’lük zammın, ulaşımdan harçlara kadar pek çok kalemdeki artışın çok gerisinde kaldığını,  Türkiye ve dünya gündeminde yaşananlar nedeniyle emeklilerin sorunlarının arka planda kaldığını söyleyen Kalender “Bize sıra gelmiyor, fırsat kalmıyor ama biz o fırsatı kendimiz yaratacağız”

dedi.