0 0

ORHAN KEMAL MÜZESİ

Müze, gerçekçi Türk edebiyatının ölümsüz ustası Orhan Kemal’i gelecek kuşaklara tanıtmak ve yaşatmak amacıyla açılmış. Müze girişinde fotoğraflar ve yazarın sözleri konukları karşılıyor. Yürümeye devam edince solda aile fotoğrafları, karşıda yazarın arkadaşlarıyla olan görüntüleri, İlk baskı ve yurtdışı çeviri kitapları vitrinlerde yer alıyor.

Yazarın küçük eşyalarının bulunduğu vitrinden sonra hapishane duvarında Nazım Hikmet ile birlikte çekilmiş resmini görebilirsiniz.

Yazarın çalışma odasında nasıl çalıştığını duyumsamak, müzede sergilenen 95 fotoğrafı görerek Orhan Kemal’in yaşam ve edebiyatı üzerine bir yolculuğa çıkmak mümkün.

İçeri girerken Orhan Kemal Müzesi’ne gelir, giderken Orhan Kemal ile dost olmuş çıkarsınız.

Müze girişinde OK kitabevi ve İkbal kahvesinden kitap alabilir veya çay veya kahvenizi yudumlayabilirsiniz.

Yaşamı

Mehmet Raşit Öğütçü (Orhan Kemal)-1914, Adana/1970 Sofya

Türk edebiyatının büyük ustaları arasında anılan yazar, roman, öykü, oyun, şiir alanında birçok eser vermiştir. İlk öykü kitabı Ekmek Kavgası (1949) ve Küçük Adamın Notları başlığı altında yayımladığı öz yaşam öyküsü roman dizisiyle yaygın bir üne kavuşmuştur.

Eserlerinde Adana’da toprak ve fabrika işçilerinin dünyasını, İstanbul’daki gecekondu mahallelerini, fabrika çevrelerini ele almıştır. Murtaza, Hanımın Çiftliği, 72. Koğuş başyapıtlarındandır.

Adanaspor’da Golcü Raşit adıyla futbol oynamıştır.

Babası Kemali Bey, I. TBMM’de Kastamonu mebusu idi. 15 Eylül 1914’te Adana’nın Ceyhan ilçesinde doğan Orhan Kemal’in o sırada babası Çanakkale cephesinde, Dardanos’ta topçu teğmeni olan avukat Abdülkadir Kemali Bey, annesi rüştiye mezunu, iki yıl kadar memleketinde ilkokul öğretmenliği yapmış Adanalı Azime Hanım’dır.

Çocukluğunun ilk yılları Adana’da geçti. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Adana’nın Fransız işgali nedeniyle ailesi ile önce Niğde’ye, sonra Konya’ya taşındı. Konya’da bulunduğu dönemde Kuvayi Milliye hareketine karşı Delibaş isyanına tanıklık etti. Kuvayi Milliye güçlerine katılmış olan babası, isyanın bastırılmasından sonra TBMM’ye Kastamonu milletvekili olarak girdi. Ankara’ya taşınan aile, 1923’te Adana’ya döndü. Ceyhan’da çiftçilikle uğraşmaya başlayan babası Toksöz gazetesini çıkardı. Takrir-i Sükûn Kanunu’nun ardından pek çok gazete ile birlikte Toksöz de kapatıldı ve Abdülkadir Kemali Bey 11 ay tutuklu kaldı. 1930’da Adana’da Ahali Cumhuriyet Fırkasını kuran Abdülkadir Bey, Ahali adlı gazeteyi çıkardı. Abdülkadir Bey, Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendini feshetmesinden sonra partisini kapatıp Suriye’ye kaçtı. 1931’de bütün aile Beyrut’a yerleşti.

Orhan Kemal, Suriye’ye babasının yanına gidince orta öğrenimini kendi isteğiyle yarıda bıraktı ve Beyrut’ta bulaşıkçılık ve matbaa işçiliği yaptı. Bir yıl sonra tek başına Türkiye’ye dönerek babaannesinin yanına yerleşti. Adana’da çırçır fabrikalarında işçilik ve kâtiplik yaptı. Bu yıllardaki birikimleri, ileride Baba Evi, Avare Yıllar romanlarına hayat verdi. 1937’de çırçır fabrikasında (Millî Mensucat) işçi olan Nuriye ile evlendi. Bir yıl sonra ilk çocuğu (Yıldız) doğdu.

1938’de askerlik için gittiği Niğde’de “Maksim Gorki ve Nâzım Hikmet kitapları okumak”, “yabancı rejimler lehinde propaganda ve isyana muharrik” suçundan 5 yıl hapse mahkum olarak Kayseri Hapishanesi’ne gönderildi. Burada yazdığı ilk şiiri (Duvarlar) Yedigün dergisinde Reşat Kemal imzası ile yayımlandı.

Sekiz yıllık sürgünün ardından 1939 yılında Adana’ya dönen babası Abdülkadir Kemali Bey’in girişimi ile önce Adana Cezaevi’ne, babasının Bergama Ağır Ceza Reisliğine atanmasından sonra Bursa Cezaevi’ne nakledildi. 1940’ta, Bursa Cezaevi’nde ünlü şair Nazım Hikmet ile tanıştı. Onun toplumcu görüşlerinden etkilendi. Üç buçuk yıl Nazım Hikmet’le oda arkadaşlığı yapan Orhan Kemal, Hikmet’ten Fransızca, felsefe ve siyaset dersleri aldı. Orhan Kemal’i şiir yerine roman ve öykü yazmaya teşvik eden de Nazım Hikmet’tir. İlk düzyazı denemesi olan On sekiz Yaş adlı romanını Nazım Hikmet’in yardımı ile yazdı. Bir çalışma olarak yazdığı ancak yayımlamadığı bu romanın ardından öykü yazmaya başladı.

İlk öykülerini Bacaksız Orhan takma adıyla yayımladı. 1940 yılında Yeni Edebiyat dergisinde çıkan Balık, yayımlanan ilk öyküsüdür. Oğlu Işık Öğütçü, 1939’da Türk Sözü Gazetesi’nde yayımlanmış öyküsünün bulunduğunu söylemiştir. Yazar, Orhan Kemal ismini ilk kez 1943’te İkdam gazetesinde “Asma Çubuğu” öyküsünde kullandı.

Öykülerinde Panait Istrati ve Maksim Gorki’nin eserlerinden etkilendi. Hayatın içinden basit konuları, samimi bir dille anlattı.

1943’te tahliye olunca Adana’ya döndü. Karataş’ta toprak taşıma işinde amelelik, TCDD’de hamallık yaptı. 1944’te doğan oğluna Nazım adını verdi. Hapse girmesi nedeniyle tamamlayamadığı 35 günlük askerlik hizmetini tamamlamak üzere 1945 yazında askere çağrıldı. Askerden döndükten sonra sebze nakliyatçılığı, Verem Savaş Derneği’nde memurluk gibi işler yaptı ancak hiçbir işte uzun süreli kalamadı ve geçim sıkıntısı çekti.

Bu yıllarda hikâye yazmaya devam eden ve eserleri edebiyat dergilerinde yayımlanan Orhan Kemal, 1945’te Varlık Dergisi’nin yaptığı ankette okurlar tarafından ‘en beğenilen hikâyeci’ seçildi. İlk öykü kitabı Duygu 1948, ilk romanı Baba Evi 1949 yılında yayımlandı.

1949’da babasını kaybetti ve aynı yıl doğan çocuğuna babasının adını verdi ve doğumdan sonra ailesiyle 1951 yılında İstanbul’a yerleşerek yaşamını kitap, makale, film senaryosu yazarak sağladı. İstanbul’da 1954-1966 yılları arasında Cibali semtindeki Orhan Kemal Sokağı’nda 14 numaralı evde kalmıştır. 1952’de yayımladığı Murtaza ve Cemile romanları ile edebiyatçı olarak ünü yayıldı. 1954 yılında Bereketli Topraklar Üzerinde adlı romanı ile topraksız tarım işçilerinin dramını edebiyat dünyasına taşıdı. Aynı yıl 72. Koğuş’u yazmaya başladı. 1957’de dördüncü çocuğu Işık doğdu.

Kardeş Payı adlı öyküsü ile 1958’de Sait Faik Hikâye Armağanı’nı aldı. Çoğu sansürden geri dönen sinema senaryolarını İlhan F. Demir, Yıldız Okur imzalarıyla kaleme aldı. 1964’te Devlet Kuşu romanından uyarladığı İspinozlar yazdığı ilk oyundur. İstanbul Şehir Tiyatroları’nda sahnelenen oyun iki buçuk ay sonra bilinmeyen bir nedenle kaldırıldı. 1965 yılında “Nâzım Hikmet’le 3,5 Yıl” adlı anı kitabını ve Bir Filiz Vardı (otobiyografik roman)’ yayınlandı. Kitapta 1960 yılında tanışıp duygusal bir ilişkiye girdiği ancak ilişkilerinin ortaya çıkmasından kısa süre sonra ayrılmak zorunda kaldığı son aşkını anlattı.

1966’da “hücre çalışması ve komünizm propagandası” yaptıkları gerekçesi ile iki arkadaşı ile birlikte tutuklandı. “Suç teşkil eden bir cihet bulunmadığı” yolundaki bilirkişi raporu üzerine bir ay sonra serbest bırakıldı. Kimi romanlarını oyun olarak tekrar kaleme alan yazar, 1967’de 72. Koğuş romanını oyunlaştırdı. Eser, Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından sahnelendi.ve Kemal, Ankara Sanat Sevenler Derneği tarafından en iyi oyun yazarı seçildi. Önce Ekmek ile 1969’da Türk Dil Kurumu Ödülü’nü ve Sait Faik Hikâye Armağanı’nı aldı.

Eserlerinde bulunan gerçekçilik Orhan Kemal’in temel özelliğidir ve gerçeğe yaklaşımı kendi söyleyişiyle “Aydınlık gerçekçilik” olarak belirtilir. Topluma bakış ve malzeme seçiminde “toplumcu gerçekçi”, gerecin yansıtılması bakımından “gözlemci ve eleştirel gerçekçi” yaklaşımdır. Aynı zamanda “sosyalist insancılık” olarak da görülür. Orhan Kemal, Mehmet Fuat’a yazdığı mektubunda aydınlık gerçekçiliğin, “active realisme” (etkin gerçekçilik) kavramının Türkçeleştirilmiş hâli olduğunu belirtir.

Bulgar Yazarlar Birliği’nin çağrısıyla 1970 yılında Sofya’ya gitti. Asıl amacı babaannesinin soyunun bulunduğu yerleri gezip not almak ve “93’ten Bu Yana” adıyla ailesinin hikâyesini yazmaktı. Ancak geçirdiği beyin kanaması nedeniyle tedavi görmekte olduğu hastanede bu isteğini gerçekleştiremeden öldü (2 Haziran 1970). Cenazesi 5 Haziran 1970’te yurda getirilerek Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Anısını yaşatmak için İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde, Cihangir semtinde Orhan Kemal Müzesi açıldı. 1972’den bu yana adına bir roman yarışması (Orhan Kemal Roman Armağanı) düzenlenmektedir. Ayrıca Fatih Ordu Caddesi üzerinde bulunan İl Halk Kütüphanesi’ne yazarın adı verilmiştir.

Eserleri

Yazar, öykü ve romanlarında yoksul kesimin, işçilerin, öğrencilerin, “kerhanedeki adamın” yaşamını anlatmış, insan-toplum ilişkilerini gerçekçi bir dille yansıtmıştır. Yaşamı süresince 27 roman, 19 öykü, anı, inceleme, oyun, röportaj türünde kitaplar yazmıştır.

Öyküleri: Duygu/Menevşe/Ekmek Kavgası/Sarhoşlar/Çamaşırcının Kızı/72. Koğuş/Grev/Arka Sokak/Kardeş Payı/Babil Kulesi/Dünya’da Harp Vardı/Mahalle Kavgası/İşsiz/Önce Ekmek/Küçükler ve Büyükler /Yağmur Yüklü Bulutlar/Kırmızı Küpeler/Oyuncu Kadın/Grev/Serseri Milyoner/İki Damla Gözyaşı/Arslan Tomson /İnci’nin Maceraları.

Romanları: Baba Evi/Avare Yıllar/Cemile/Murtaza/Dünya Dönüyor/Bereketli Topraklar Üzerinde/Neden Böyle/Suçlu/Devlet Kuşu/Dünya Evi/Vukuat Var/Gavurun Kızı/El Kızı/Küçücük/Hanımın Çiftliği/Eskici ve Oğulları (Eskici dükkânı)/Gurbet Kuşları/Kanlı Topraklar/Sokakların Çocuğu/Bir Filiz Vardı/Evlerden Biri/Müfettişler Müfettişi/Yalancı Dünya/Arkadaş Islıkları/Sokaklardan Bir Kız/Kötü Yol/Üç Kağıtçı/Kaçak/Tersine Dünya/Uçurum.

Oyunları: İspinozlar/72. Koğuş/Kardeş Payı/Murtaza/Eskici Dükkânı.
Anı: Nazım Hikmet’le Üç buçuk Yıl.
İnceleme: Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar.
Röportaj: İstanbul’dan Çizgiler.

Anısına Saygıyla,

Nurhan Özgel

Adres: Kılıçali Paşa, Akarsu Ykş. Sok. No:30, 34433 Beyoğlu/İstanbul